Greep uit de artikelen

dinsdag 24 november 2015

Het Zwarte Verleden: zwarte pages en bediendes in de kunst

In de periode rond Sinterklaas is er altijd veel discussie over hoe de figuur Zwarte Piet is ontstaan en of deze racistisch is. In Amerika verscheen er zelfs een documentaire over Zwarte Piet, Blackface. Eén van de theorieën is dat Zwarte Piet een afgeleide is van de zwarte page die in vroegere tijden welgestelde lieden vergezelde en op vele portretten is afgebeeld. Vanaf het midden van de vijftiende eeuw was het in de welgestelde kringen van Europa, met name in Nederland en Engeland, in de mode om een Afrikaanse (kind)slaaf als page of bediende in bezit te hebben en ermee geportretteerd te worden. Dit verschijnsel is vergelijkbaar met de in die tijd heersende mode om met een hond geportretteerd te worden.




Alhoewel de meeste pages slaven waren, gold dat niet voor allemaal. Soms werden vrije Afrikaanse families naar het hof gehaald om zo zwarte kinderen in dienst te kunnen nemen. Deze zwarte bediendes waren modieus gekleed en droegen de fijnste stoffen zoals zijde, kant en satijn en vergezelden hun eigenaar of baas naar velerlei openbare gelegenheden. Hoe zwarter de huid, hoe meer ze in de smaak vielen. De vrouwen van stand wilden door de aanwezigheid van hun zwarte page hun eigen witte huidskleur benadrukken. Een witte huidskleur werd in die tijd namelijk als een teken van schoonheid en puurheid beschouwd.

Slavernij was dan misschien officieel verboden in het Europese deel van de Republiek/het Koninkrijk, maar slaven werden door hun eigenaren geregeld meegenomen vanuit de Nederlandse kolonies waar slavernij wel was toegestaan. In Nederland werden ze feitelijk niet anders behandeld. Dit werd gedoogd, omdat men de eigenaren niet van 'hun goederen' wilde beroven. Aangezien een slaaf een kostbaar bezit was, was een zwarte bediende een statussymbool voor de rijken en werd deze gezien als een exotisch luxe artikel. De page werd vaak geleerd om te lezen en te schrijven en om zich volgens de etiquette te gedragen, zodat zijn vaardigheden gedemonstreerd konden worden. De zwarte pages werden soms zelfs cadeau gegeven. Beroemde voorbeelden hiervan zijn Willem Frederik Cupido en Guan Anthony Sideron die in de tweede helft van de achttiende eeuw op zevenjarige leeftijd aan stadhouder Willem V werden geschonken en de twee zwarte Afrikaanse prinsjes Aquasie en Quamina die koning Willem I cadeau kreeg van de koning van Ashanti uit Guinea (nu Ghana). Ook bestaan er portretten van de admiraals Michiel de Ruyter en Cornelis Tromp met een zwarte page. Dit verschijnsel heeft een paar eeuwen geduurd.

 Hier een greep uit de vele portretten met zwarte pages of bediendes. 


Margaretha van Raephorst, echtgenote van Cornelis Tromp: Jan Mijtens, 1668:




Detail van een groepsportretvan de schutters van Wijk VIII in Amsterdam
(Bartholomeus van der Helst, ca. 1639-1643):





Anna van Denemarken, gemalin van koning James VI en I van Engeland, Schotland en Ierland: Paul van Somer, 1617:





Het toilet van Venus (Peter Paul Rubens, 1613-1614):





Engelse Admiraal Paul Henry Ourry (Joshua Reynolds, 1748):






Een portret van Laura Dianti,minnares van hertog Ferrara (Titiaan, ca. 1523):






Lady Grace Carteret, gravin van Dysart, met een kind (John Giles Eccardt, ca. 1740):





Christiaan VI, koning van Denemarken en Noorwegen, eerste helft 18e eeuw:





Portret van twee kinderen als jagers (Nicolaes van Helt Stockade, 17e eeuw):






Keizerin Catharina de Grote (naar Georg Christoph Grooth, midden 18e eeuw):






Portret van een man in harnas met twee pages (Paris Bordon, 16e eeuw):






Elena Grimaldi,vrouw van Markies Nicola Cattaneo (Anthony van Dyck, 1623):




Brieflezende jonge vrouw met een zwarte page (Michiel van Musscher, 1670):






Hertogin en Abdis Franziska Christine von Pfalz-Sulzbach met Ignatius Fortuna
(Johann Jakob Schmitz, tweede helft 18e eeuw):





Thomas Hees (Resident en commissaris der Staten-Generaal in Algiers, Tunis en Tripoli) en zijn neven Jan en Andries Hees en bediende (Michiel van Musscher, 1687):






Tsarina Elisabeth van Rusland (dochter van Catharina I), door Georg Christoph Grooth, 1743:






Charlotte van Brunswijk, vrouw van prins (tsarevitsj) Aleksej Petrovitsj Romanov (Johan Paul Ludden, 1728):






Maria van Nassau, prinses van Oranje, dochter van prins Frederik Hendrik (Johannes Mijtens, ca. 1665):






Tsaar Peter de Grote, met de page Abraham Hannibal (werd later een edelman en generaal), door Gustav von Mardefeld, ca. 1707:






Familiegroep met een zwarte man (Willem Cornelisz. Duyster, 1631-1633):






Kapitein Lord George Graham in zijn scheepscabine: William Hogarth, ca. 1746:






Erfprins Frederik Lodewijk van Württemberg en zijn vrouw Henriette Marie van Brandenburg-Schwedt (Antoine Pesne, ca. 1716):






Taste in High Life, een Engelse satire op de adel, door William Hogarth, 1742:




Koningin Charlotte van het Verenigd Koninkrijk, gemalin van koning George III (Johann Georg Ziesenis der Jüngere, 1761):





William Feilding, eerste graaf van Denbigh (Anthony van Dyck, 1633-1635):





Een familieportret ( Frans Hals, ca. 1648):





Portret van Poolse prinses Tekla Róża Radziwiłł (kunstenaar onbekend, ca. 1720):





Jonge vrouw die in een spiegel kijkt,vastgehouden door een zwarte bediende (Philips Koninck, 1666):





Louise de Kérouaille, Hertogin van Porstmouth, minnares van koning Charles II van Engeland (Pierre Mignard, 17e eeuw):





Een gravure van een rijke vrouw met haar zwarte bediende (Charles Heath, 1830):





Koning Jan III Sobieski van Polen met zwarte bediende (kunstenaar onbekend, ca.1680):






Twee meisjes met hun zwarte bediende (Joseph Wright, 1770):




Adriaan van Bredehoff en zijn zwarte bediende Tabo Jansz (later bekend als Adriaan de Bruijn), door Nikolaas Verkolje (18e eeuw):












Lees ook:

__________________________________________________________________________
Bronnen


Gepost door op

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Heb je vragen of ander commentaar, plaats ze hier.

Abonneren op: Reacties posten (Atom)