Maui: een halfgod uit Polynesië

Polynesië is een eilandengroep in de Stille oceaan. Hieronder vallen onder andere het noordelijke Hawaï, het zuidelijke Nieuw-Zeeland, het oostelijke Tahiti en het westelijke Samoa. Ondanks het grote aantal bewoners en de verschillen in taal delen de eilanden dezelfde mythes en legendes. Eén van die mythes gaat over Māui, een halfgod, behept met magische krachten en kwajongensstreken en de schepper van de Polynesische eilanden. Het Hawaïaanse eiland Maui is indirect vernoemd naar deze halfgod. Er bestaan in de regio vele varianten van deze mythe. Hier een paar verhalen die over Māui worden verteld.

Māui's geboorte

Māui werd te vroeg geboren en zijn moeder, Taranga, dacht dat hij dood was. Ze wikkelde hem in een haarlok uit haar paardenstaart en gooide hem in zee. Hier werd hij opgevangen door de god van de zee. Deze voedde hem op en leerde hem magie. Toen hij ouder was, verliet hij de zee en verscheen aan zijn moeder. Eerst herkende zijn moeder hem niet, maar na zijn magische kunsten te hebben getoond, accepteerde ze hem als haar zoon.

Het ontstaan van de Polynesische eilanden

Op een dag ging Māui uit vissen met zijn broers. Hij gebruikte hierbij een vishaak die hij van het magische kaakbeen van zijn grootmoeder had gemaakt. Tijdens het vissen sloeg hij een hele grote vis aan de haak en haalde hem omhoog. Nadat hij even weg was om een priester te halen om zijn vangst te zegenen, probeerden zijn broers de vis in stukken te hakken en te verdelen. De sneden in de vis zijn de valleien, bergen en rotsen van het land. Dit ontstaansverhaal wordt op Hawaï, in Tonga en Nieuw-Zeeland verteld. Volgens de Nieuw-Zeelandse (Maori) mythe is het Zuidereiland de kano van Māui.

Vuur

Op een dag speelde Māui met vuur. Hij wilde weten waar het vuur vandaan kwam. Hierdoor had hij al het vuur op de wereld gedoofd. De mensen waren in alle staten en werden bang zonder vuur. Ze vroegen Māui's moeder, Taranga, om raad. Taranga zei dat er iemand naar de godin van de onderwereld, Mahuika, moest gaan. Uiteindelijk bood Māui aan om naar Mahuika te gaan om vuur te halen. Toen hij haar ontmoette en vertelde wie hij was, werd hij hartelijk ontvangen. Op de vraag waarom hij was gekomen, antwoordde hij dat hij om vuur kwam vragen, omdat er geen vuur meer op aarde was. Hierop trok ze een vingernagel uit één van haar brandende vingers en gaf deze aan hem. Op de terugweg vroeg hij zich af wat er zou gebeuren als Mahuika geen vuur meer had. Hij gooide de vingernagel vervolgens in de rivier en keerde terug naar de godin met het verhaal dat hij de vingernagel per ongeluk in het water had laten vallen. Ze gaf hem vriendelijk nog een nagel. Hij herhaalde dit meerdere malen, totdat Mahuika geen vinger- en teennagels meer over had. Ze verloor haar geduld en in haar woede gooide ze vuur naar hem. Māui kon op het nippertje ontsnappen door in een havik te veranderen. Het vuur bleef hem echter achtervolgen en zette bomen in brand. De goden schoten hem te hulp door ijsregen op het vuur te gooien en de vlammen door de aarde te laten verzwelgen. Māui keerde terug met droge takken en leerde de mensen hoe ze hiermee vuur konden maken. In sommige versies van het verhaal is Mahuika Māui's grootmoeder.

Maui vangt de zon

De Hemel

Op een dag klaagden de mensen dat de hemel te laag was, waardoor ze nooit rechtop konden staan en hun werk niet goed konden doen. Māui riep zijn vader om hulp en samen duwden ze de hemel omhoog. In een andere versie vraagt een meisje hem om hulp en duwt Māui de hemel omhoog om indruk op haar te maken.

De zon

De mensen vroegen Māui om de dag langer te maken, zodat ze meer tijd zouden hebben om te koken, tuinieren en hun was te drogen. Met behulp van zijn broers ving Māui de zon in een net en sloeg hem tot bloedens toe met het magische kaakbeen van zijn grootmoeder, waardoor deze mank werd. Māui liet hem beloven om zich voortaan langzamer voort te bewegen. Sindsdien komt de zon langzamer op en gaat langzamer onder.





Op 30 november 2016 verscheen de Disney animatiefilm Vaiana in de Nederlandse bioscopen. Hierin bevaart de halfgod Māui samen met hoofdrolspeelster prinses Moana (Vainana in Nederland) de Grote Oceaan en beleeft allerlei spannende avonturen. Er is veel kritiek op zijn verschijning. Veel mensen, waaronder de premier van Nieuw-Zeeland, vinden dat hij door zijn forse postuur als een stereotype Polynesiër wordt afgebeeld.


Hier een animatie over hoe Māui de zon langzamer liet bewegen:

Lees ook: De Kumari: de enige levende godin op aarde
_______________________________________________________________________________
Bronnen:

• Ainge Roy, E. (2016, 27 juni). Disney depiction of obese Polynesian god in film Moana sparks anger. Geraadpleegd van https://www.theguardian.com/world/2016/jun/27/disney-depiction-of-obese-polynesian-god-in-film-moana-sparks-anger
• Deeknow. (z.j.). Legends of Maui Tikitiki-a-Taranga [Blogpost]. Geraadpleegd van http://www.deeknow.com/notes/maori/maui.html
• Faherty, A. (2014, 21 oktober). Everything You Need to Know About Disney's Amazing New Hero! Geraadpleegd van http://moviepilot.com/posts/2366725
• Hamblin, W., & Peterson, D. (2016, 20 februari). Hamblin & Peterson: The demigod Maui and his islands. Geraadpleegd van http://www.deseretnews.com/article/865648129/The-demigod-Maui-and-his-islands.html?pg=all
• Internet Sacred Text Archive. (z.j.). MAUI'S HOME. Geraadpleegd van http://www.sacred-texts.com/pac/maui/maui04.htm
• Myths Encyclopedia. (z.j.). Maui. Geraadpleegd van http://www.mythencyclopedia.com/Le-Me/Maui.html
• Te Kete Ipurangi. (z.j.). How Māui brought fire to the world. Geraadpleegd van http://eng.mataurangamaori.tki.org.nz/Support-materials/Te-Reo-Maori/Maori-Myths-Legends-and-Contemporary-Stories/How-Maui-brought-fire-to-the-world
• Kaart Polynesië: By source: Oceania_ISO_3166-1.svg: User:Tintazul derivative work: Cruickshanks (Own work, derivative of Oceania_ISO_3166-1.svg) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
• Illustratie Maui vangt de zon: pen and ink drawing by Arman Manookian, circa 1927, Honolulu Academy of Arts