BreinWekker: De eerste voor een groot publiek vertoonde animatie: “Pauvre Pierrot” (Arme Pierrot) uit 1892 van Charles-Émile Reynaud

"Pauvre Pierrot" is een op het pantomime gebaseerde animatie en gaat over de twee clowns Harlequin en Pierrot. Harlequin brengt ‘s avonds een bezoek aan zijn geliefde Colombine, maar hun romantische ontmoeting wordt verstoord door Pierrot die ook een oogje op Columbine heeft.

De discussie over wat nou als de eerste animatie kan worden beschouwd is verwarrend. J. Stuart Blackton wordt met zijn animatie “Humorous Phases of Funny Faces” uit 1906 door velen beschouwd als de maker van de eerste animatie op speelfilmformaat en Émile Cohl met “Fantasmagorie” uit 1908 als de maker van de eerste filmanimatie met een verhaallijn en de eerste volledig geanimeerde film.

Reynaud en zijn Optische Theater

“Pauvre Pierrot” uit 1892 van Charles-Émile Reynaud is volgens velen niet de oudste filmanimatie, maar wel de oudst bekende en bewaard gebleven geprojecteerde animatie en de eerste animatie die aan een groot publiek werd getoond. De animatie is namelijk gemaakt in de periode voordat de filmcamera, de Cinematograaf, aan het einde van de negentiende eeuw door de gebroeders Lumière werd uitgevonden.

De Fransman Charles-Émile Reynaud vond in 1879 het Optische Theater (Théâtre Optique) uit. Dit was een verbeterde versie van zijn Praxinoscoop. Hiermee konden bewegende beelden worden bekeken. Een rij afbeeldingen werd in een draaiende cilinder geplaatst, zodat er frame voor frame een animatie ontstond. De getekende beelden werden met spiegels door een lens op een scherm geprojecteerd. Een Toverlantaarn zorgde voor het decor en de animatie werd begeleid door live muziek. De afbeeldingen werden niet gefotografeerd, maar met de hand op een doorzichtige strip geschilderd. "Pauvre Pierrot" bestond oorspronkelijk uit 500 met de hand geverfde afbeeldingen en duurde 15 minuten lang. De gerestaureerde versie duurt maar 4 minuten. Reynaud was ook de eerste die gebruikt maakte van perforaties langs de rand van de strips voor het transport door het projectie-apparaat. Door zijn uitvinding konden meerdere mensen tegelijk naar de voorstelling kijken.

In 1892 opende het Cabaret Fantastique, het theater van het wassenbeeldenmuseum Museé Grévin in Paris, zijn deuren voor het Optische Theater. De show werd aangekondigd onder de naam “Pantomimes Lumineuses” en er werden drie animaties getoond, “Pauvre Pierrot”, “Un bon bock”, en “Le Clown et ses chiens”. Dit was de eerste grote publieke voorstelling waarbij bewegend beeld werd geprojecteerd. Hiermee werd een nieuwe vorm van amusement geboren, namelijk een bezoekje aan de bioscoop. Tussen 1892 en 1900 bezochten rond een half miljoen bezoekers Reynauds show.

Met de komst van de film door de uitvinding van de Cinematograaf was het theater genoodzaakt in 1900 zijn deuren te sluiten. Reynaud bleef berooid achter en raakte in de vergetelheid. Vlak voor zijn dood in 1918 gooide hij in een depressieve bui het Optische theater en het beeldmateriaal in de Seine. De enige animaties die zijn overgebleven, zijn “Pauvre Pierrot”, “Autour d'une cabine” en enkele restjes. Ter gelegenheid van de honderdste verjaardag van het Optische Theater werd dit materiaal gerestaureerd en in 1992 vertoond.

Kijk hier naar Pauvre Pierrot: