Greep uit de artikelen

donderdag 1 oktober 2015

De zwangerschapstest door de eeuwen heen

Tegenwoordig kan iedere vrouw een zwangerschapstest in huis halen en er binnen een paar minuten achter komen of ze zwanger is. Dat was in vroegere tijden wel anders. De rode draad door de geschiedenis van de zwangerschapstests was het besef dat urine een belangrijke rol speelde bij het bepalen van een zwangerschap. De tests waren echter lange tijd gebaseerd op gissingen, bijgeloof en volkswijsheden. Het zou nog duizenden jaren duren, voordat men werkelijk wist hoe de vork in de steel zat. 

Het oude Egypte

De graantest

Eén van de oudste geschriften over zwangerschapstests, de Kahun Papyrus, stamt uit het oude Egypte van rond 1350 voor Chr. Hierin wordt door de Egyptische dokter Kahun beschreven dat een vrouw een paar dagen lang op in stof gewikkelde tarwe- of gerstekorrels moest plassen om te weten of ze zwanger was. Als de gerst groeide, betekende dit dat het een jongen zou worden en als de tarwe groeide werd het een meisje. Als geen van beide gebeurde, was de vrouw niet zwanger.

 In 1963 is deze test opnieuw gedaan en daaruit bleek dat in 70 procent van de gevallen de urine van een zwangere vrouw de groei van graan stimuleerde, terwijl dit niet het geval was bij urine van niet-zwangere vrouwen of mannen. Volgens deskundigen was dit waarschijnlijk de eerste test die een bijzondere eigenschap van de urine van vrouwen kon bespeuren. Men denkt dat het te maken kan hebben met het verhoogde niveau van oestrogenen en progrestagenen in de urine. Dit zorgt voor de groei van het graan, zoals het ook zorgt voor de groei van de foetus. Het voorspellen van het geslacht van het kind was niet zo succesvol, maar 19 van de 40 keer klopte het geslacht van het kind.


De biertest

Volgens de geschriften was er nog een andere manier om erachter te komen of een vrouw zwanger was: de vrouw moest in de buurt van een mengsel van dadels en bier gaan zitten. Als ze er misselijk van werd en moest overgeven, betekende dit dat ze zwanger was. Deze test is niet zo raar als hij klinkt, aangezien het algemeen bekend is dat veel zwangere vrouwen misselijk worden van sterke geuren en vaak moeten overgeven in een vroeg stadium van de zwangerschap. 

Verwijde aderen en pigmentvlekken

Uit de papyrus van dokter Kahun blijkt ook dat men in die tijd al wist dat zichtbare aderen op de borsten een teken van zwangerschap kunnen zijn. Daarnaast werd er aangeraden om de tepels en huid nader te onderzoeken op pigmentvlekken.

Moedermelk

In de papyrus werd geadviseerd om de melk te drinken van een moeder die een zoon gebaard had. Als de vrouw moest overgeven, was dat een teken dat ze zwanger was.

De oude Grieken

De uientest

Veel Egyptische tests werden ook door de Grieken uitgevoerd. Een andere zwangerschapstest of vruchtbaarheidstest die ook door de oude Grieken werd toegepast en door de beroemde arts Hippocrates werd beschreven in het Corpus Hippocraticum (zeventig werken die aan Hippocrates worden toegeschreven), behelsde het inbrengen van een ui of een teentje knoflook in de vagina. Als de adem van de vrouw de volgende dag naar uien of knoflook rook, dan betekende dit dat ze vruchtbaar of zwanger was. Deze test kwam voort uit het idee dat de baarmoeder van een gezonde vrouw open stond en de lucht van de ui direct naar de mond kon opstijgen. Als er een obstakel was, kon de lucht niet naar de mond opstijgen. Deze test werd in Frankrijk tot in de achttiende eeuw toegepast. 

Amandelen

Een ander advies dat in het Corpus Hippocraticum stond, was om olie en bittere amandelen (deze werden geassocieerd met de liefdesgodin Aphrodite en het huwelijk) in wol te stoppen en deze vervolgens in de vagina in te brengen. Als de vrouw de volgende ochtend naar deze ingrediënten rook, was ze zwanger.

Water en honing

Een andere manier om erachter te komen of iemand zwanger was, was het drinken van een mix van water en honing voor het slapen gaan. Als de vrouw de volgende dag krampen kreeg, betekende dit dat ze zwanger was.

De middeleeuwen

De pisprofeten

Vanaf de middeleeuwen tot de zeventiende eeuw waren de zogenaamde pisprofeten actief. Deze konden aan de kleur en eigenschappen van de urine zien of een vrouw zwanger was. Sommigen mengden de urine met wijn en onderzochten dan het resultaat. Deze test zou wel enig succes kunnen hebben gehad, aangezien alcohol reageert op de proteïnen in de urine van een zwangere vrouw.

 De urine van een zwangere vrouw werd beschreven als een heldere bleke citroenkleur, nijgend naar gebroken wit, met een wolk op het oppervlak. De pisprofeten beperkten zich niet alleen tot zwangerschappen, maar zouden aan de hand van de urine ook kunnen zien of iemand aan een bepaalde ziekte of aandoening leed.
Portret van Avicenna op een zilveren vaas

Avicenna

De Perzische medicus Avicenna of Ibn Sina (980-1037) is de schrijver van het voor de geneeskunde zeer belangrijk beschouwde boek Canon van de geneeskunde of Canon der medicijnen (in het Arabisch Al-Qanun fi al-Tibb). Hij gooide zwavel over de urine van vrouwen om te voorspellen of ze zwanger waren. Als er wormen uit de urine sprongen, was de vrouw zwanger.

Albert Magnus
Albert Magnus (een Duitse filosoof, theoloog en heilige die van 1200 tot 1280 leefde) publiceerde te Keulen de tekst Secreta mulierum (Vrouwengeheimen). Hierin adviseerde hij de vrouw een zoete drank te geven voor het slapen gaan. Als ze de volgende ochtend klaagde over navelpijn, was ze zwanger. Hij vertelde er ook bij dat men het doel van het drankje niet moest onthullen, want vrouwen zijn sluw.

In de zestiende eeuw paste de Duitse arts Jacob Rueff  de tekst van Albert Magnus aan en voegde er zelf nog aan toe dat men een naald of netel in de urine moest leggen. Aan de kleur van de roest (rood of zwart) zou men dan de de zwangerschap kunnen voorspellen.


De vroegmoderne tijd

De sleuteltest 

In Les Evangiles des Quenouilles (Het evangelie van de spinrok), een Franse collectie van vijftiende-eeuwse volkswijsheden van plattelandsvrouwen, werd een vrouw aangeraden om een metalen deurklink of sleutel in een kom te leggen en er daarna op te plassen tot de deurklink of sleutel helemaal ondergedompeld was. Daarna moest ze de kom 3 uur lang laten staan. Als de omtrek van de klink of sleutel na hem te hebben verwijderd nog zichtbaar was in de urine, was de vrouw zwanger. 

Doktersbezoek van Jan Steen. Linksonder is een
komfoortje te zien waarin een lintje smeult. Zo
werd er gekeken of  er sprake was van minnepijn
of een zwangerschap.

De oogtest

De zestiende eeuwse dokter Jacques Guillemeau beweerde dat hij aan de ogen van vrouwen kon zien of ze zwanger waren. Guillemeau, de schrijver van invloedrijke verhandelingen over oogheelkunde, beschouwde de ogen als de ramen van het lichaam en de ziel. Hij beweerde dat een vrouw tegen de tweede maand van de zwangerschap diepliggende ogen, kleinere pupillen, hangende oogleden en kleine aderen in de ooghoeken kreeg. Dit blijkt achteraf niet te kloppen, maar het zicht van de vrouw kan wel veranderen tijdens de zwangerschap.

Een lint of stuk stof
In de zeventiende eeuw bestond er een test waarbij een kanten lint of stuk stof van de vrouw in haar urine moest worden gedoopt. Het lint werd hierna gedroogd en vervolgens verbrand. Als de geur haar misselijk maakte, betekende dit dat ze zwanger was.

De moderne tijd

Het teken van Chadwick

Een Franse arts, Étienne Joseph Jacquemin, ontdekte in 1836 dat tijdens het begin van de zwangerschap de vagina, cervix en vulva verkleurden door de toename van de bloeddoorstroming. De ontdekking wordt echter het teken van Chadwick genoemd, vernoemd naar de Amerikaanse gynaecoloog James Read Chadwick die er in 1886 een verhandeling over publiceerde. Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat deze test, gezien de preutsheid die in deze tijd heerste, in de praktijk werd uitgevoerd. 


Er kwam allerlei theorieën op over de urine van zwangere vrouwen, men ontdekte door het gebruik van de microscoop bepaalde kristallen of bacteriën in de urine. Men wist echter niet genoeg over zwangerschappen om een betrouwbare test te ontwikkelen. Vrouwen waren grotendeels op zichzelf aangewezen om op grond van hun lichamelijke symptomen te bepalen of ze zwanger waren.

Hormonen

Aan het einde van de negentiende eeuw ontdekte de Engelse fysioloog Ernest Starling dat een stof die in één deel van het lichaam vrijkomt, invloed kan uitoefenen op een ander deel van het lichaam. Hij noemde die stof hormoon, naar het Griekse hormãn, wat in beweging zetten betekent.

De Konijnentest of Friedmantest

In 1928 ondekten de wetenschappers Selmar Aschheim and Bernhard Zondek dat er een specifiek hormoon aanwezig is in de urine van een zwangere vrouw. Dit hormoon heet hCG (Humaan choriongonadotrofine). Ze ontwikkelden met deze ontdekking ook de eerste zwangerschapstest: de urine van een zwangere vrouw werd in een onvolwassen vrouwelijke rat of muis geïnjecteerd en als de urine het zwangerschapshormoon bevatte, veranderden de eierstokken van de rat of muis.  Maurice Friedman was de eerste die ratten en muizen door konijnen verving, daarom wordt de test ook wel de Konijnentest of Friedmantest genoemd. Na injectie met de urine, ovuleerde het konijn binnen twee dagen. De dieren moesten echter gedood worden om te onderzoeken of de eierstokken veranderingen hadden ondergaan.


Afrikaanse klauwkikkers

De kikkertest

De konijnen werden in de jaren 40 vervangen door kikkers (in het bijzonder de Afrikaanse klauwkikkers). De kikker (of pad) hoefde niet gedood te worden: er werd urine geïnjecteerd en hierna produceerde de kikker of pad binnen 24 uur eieren als de vrouw vrouw zwanger bleek te zijn.


Al deze tests waren duur, tijdverslindend en er werden vele dieren voor opgeofferd. Desondanks hebben deze test de weg vrij gemaakt voor de bloedtest bij de dokter die honderd procent nauwkeurig is en de bijna even betrouwbare thuistests die vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw beschikbaar zijn en binnen een paar minuten duidelijkheid geven.

Lees ook: Borstvoeding door de eeuwen heen
                 School van verleden tot heden: van Tablethuis tot iPad onderwijs
___________________________________________________________
Bronnen:


Afbeeldingen:

Gepost door op

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Heb je vragen of ander commentaar, plaats ze hier.

Abonneren op: Reacties posten (Atom)